Dành cho công chúng

Điều trị viêm khớp dạng thấp ra sao?

Bác sĩ thường sử dụng nhiều cách tiếp cận khác nhau để điều trị viêm khớp dạng thấp. Thường sẽ kết hợp những phương pháp khác nhau ở những giai đoạn khác nhau của bệnh và tình trạng bệnh nhân. Bác sĩ và bệnh nhân chọn cách nào không quan trọng, tuy nhiên, mục đích cuối cùng là giống nhau: giúp giảm đau, viêm nhiễm và làm chậm hoặc chấm dứt tình trạng tổn thương khớp, cải thiện cuộc sống.

Bác sĩ và bệnh nhân cần bàn luận kĩ với nhau về những phương pháp chữa trị. Bác sĩ đưa ra những bài tập giúp hạn chế cơn đau và sử dụng thuốc thích hợp. Họ sẽ hỗ trợ tư vấn việc có nên thực hiện phẫu thuật hay không.

• Thay đổi thói quen sức khỏe: các hoạt động chắc chắn có thể giúp cải thiện chức năng sống và duy trì vóc dáng của bạn
• Nghỉ ngơi và tập luyện: bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp cần có sự cân bằng giữa nghỉ ngơi và tập luyện, nghỉ ngơi nhiều hơn khi bệnh diễn tiến, và tập luyện nhiều hơn khi bệnh dần thoái lui. Nghỉ ngơi giúp giảm thiểu viêm nhiễm và các cơn đau, chống mệt mỏi. Thời gian nghỉ ngơi sẽ thay đổi theo từng người, tuy nhiên nhìn chung, nghỉ ngơi từng chút một sẽ tốt hơn việc nằm dài trên giường suốt cả ngày.

         Tập thể dục giúp duy trì sức khỏe và sức mạnh cơ bắp, khả năng di động khớp và phản xạ. Nó còn giúp  ngủ ngon, giảm đau, duy trì tinh thần tỉnh táo và kiểm soát cân nặng. Chế độ tập luyện cần được đưa vào hoạt động sống hàng ngày của mỗi người.

• Chăm sóc khớp: một số người sử dụng nẹp một khoảng thời gian ngắn giúp giảm đau và sưng tấy- vì giúp hỗ trợ khớp và giúp khớp nghỉ ngơi. Nẹp được sử dụng ở cổ tay và bàn tay, mắt cá và chân. Bác sĩ hoặc chuyên gia hỗ trợ có thể giúp chọn lựa loại nẹp phù hợp với mỗi bệnh nhân. Những cách khác giúp giảm áp lực lên khớp bao gồm những dụng cụ tự thân; dụng cụ giúp ngồi xuống, đứng lên ghế, toilet và giường, và thay đổi cách thực hiện những hoạt động hằng ngày.
• Giảm áp lực: người mắc viêm khớp dạng thấp phải đối mặt với những thay đổi cảm xúc. Họ có thể cảm thấy sợ hãi, giận dữ, thất vọng, tình hình càng trầm trọng hơn khi kết hợp với đau đớn và giới hạn vận động. Mặc dù chưa có bằng chứng cho thấy vai trò của stress dẫn tới viêm khớp dạng thấp, nhưng thật khó khăn cho bệnh nhân khi sống chung với stress. Stress cũng gây ảnh hưởng lên những cơn đau của bệnh nhân.  Nhiều công cụ được dùng để giảm thiểu stress. Ví dụ như những đợt nghỉ định kì, thư giãn, tập luyện, những đội nhóm hỗ trợ, giao tiếp với nhóm chăm sóc sức khỏe là những cách giảm thiểu stress.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: ngoại trừ một số loại dầu, chưa có một bằng chứng khoa học nào chỉ ra rằng có những loại thức ăn hoặc chất dinh dưỡng giúp cải thiện hoặc gây hại cho bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. tuy nhiên, chế độ ăn uống đầy đủ không dư thừa calories, đạm, và canxi là rất quan trọng. Nên cẩn thận khi sử dụng chất có cồn bởi vì có thể ảnh hưởng tới thuốc đang sử dụng. Những ai đang sử dụng metrotrexate nên tránh dùng đồ uống có cồn vì nó sẽ gây ảnh hưởng xấu đến chức năng gan về lâu về dài.
• Thời tiết: vài người nhận thấy họ đau khớp nhiều hơn khi thay đổi thời tiết bất thường. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng nào cho thấy ảnh hưởng của thời tiết gây ảnh hưởng đến viêm khớp dạng thấp.Thông thường, việc di chuyển tới một nơi mới với thời tiết khác không gây ảnh hưởng lâu dài cho bệnh nhân.
• Thuốc: Hầu hết người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp sử dụng thuốc (2). Vào loại thuốc (analgesics) được sử dụng giảm đau; số khác như corticosteroids hoặc NSAIDs, được dùng giảm viêm (3). Số khác, thường là DMARDs, chậm tiến trình của bệnh. Một số thuốc DMARDs- được gọi là thuốc đáp ứng sinh học có thể được sử dụng ở bệnh nhân nặng. Đây là những loại thuốc liệu pháp gene giúp giảm viêm, giảm tổn thương cấu trúc khớp bằng cách can thiệp vào quá trình gây viêm. Gần đây, nhiều thuốc đáp ứng sinh học được cho phép dùng cho viêm khớp dạng thấp là abatacept, adalimumab, anakinra, certolizumab, etanercept, golimumab, infliximab, rituximab, và tocilizumab.
• Phẫu thuật: Có rất nhiều loại phẫu thuật được thực hiện cho bệnh nhân có tổn thương khớp nghiêm trọng. Mục đích đầu tiên của những thủ thuật này là nhằm giảm đau, cải thiện chức năng khớp đã bị ảnh hưởng, cải thiện khả năng hoạt động trong các hoạt động thường ngày của bệnh nhân. Tuy nhiên phẫu thuật không áp dụng cho mọi trường hợp, quyết định phẫu thuật cần phải được cân nhắc kĩ từ cả bác sĩ và bệnh nhân. Hai bên cùng nhau thảo luận về tình trạng sức khỏe, tình trạng khớp hoặc dây chằng cần được can thiệp phẫu thuật, lí do phải làm phẫu thuật, cũng như nguy cơ và lợi ích mà phẫu thuật đem lại. Và chi phí cũng là một vấn đề sẽ lưu ý tới.
• Giám sát thường xuyên và chăm sóc liên tục: Việc chăm sóc y tế thường xuyên là quan trọng trong việc theo dõi diễn tiến bệnh, đánh giá mức độ hiệu quả và bất cứ tác dụng không mong muốn nào của thuốc, từ đó thay đổi hướng điều trị nếu cần. Điển hình của việc giám sát là sự thăm khám thường xuyên của bác sĩ. Ngoài ra, còn có xét nghiệm máu, nước tiểu và chụp phim X-quang. Người mắc viêm khớp dạng thấp sẽ thắc mắc với bác sĩ về cách phòng tránh loãng xương trong quá trình chăm sóc liên tục và lâu dài. Loãng xương được hiểu là tình trạng xương yếu dần và gãy. Viêm khớp dạng thấp làm tăng nguy cơ loãng xương ở cả nam và nữ, đặc biệt ở người có điều trị thuốc corticosteroids. Những bệnh nhân này sẽ muốn thảo luận với bác sĩ về lợi ích của việc bổ sung Calxi và Vitamin D cũng như các cách điều trị loãng xương khác.

• Các liệu pháp bổ sung và thay thế: Chế độ dinh dưỡng đặc biệt, bổ sung vitamin và các hướng điều trị thay thế khác được gợi ý áp dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp. Nghiên cứu chỉ ra rằng, một trong số đó, chẳng hạn như việc bổ sung dầu cá có thể làm giảm viêm khớp. Tuy nhiên đa số các nghiên cứu khoa học chưa tìm ra lợi ích rõ ràng của các liệu pháp trên. Dù lựa chọn liệu pháp nào, người bệnh cũng cần thảo luận với bác sĩ về mặt lợi cũng như bất lợi của chúng trước khi bắt đầu thực hiện. Nếu bác sĩ cảm thấy hướng tiếp cận đó có ích và không gây hại, nó có thể được đưa vào kế hoạch điều trị cho bệnh nhân. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc không lơ là chăm sóc sức khỏe liên tục là rất quan trọng.

Ai điều trị viêm khớp dạng thấp?

Chẩn đoán và điều trị viêm khớp dạng thấp cần sự nỗ lực của một nhóm bao gồm cả bệnh nhân và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe ở nhiều lĩnh vực.

Bác sĩ đầu tiên chữa viêm khớp là các bác sĩ nội khoa, những người có chuyên môn trong việc chẩn đoán và  trị liệu thuốc cho người lớn. Hoặc các chuyên gia chuyên bệnh thấp, chữa trị viêm khớp hay các bệnh lí cơ xương khớp khác.

Trong quá trình điều trị còn cần các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khác:

• Bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình: phẫu thuật viên thực hiện thủ thuật nhằm điều trị bệnh lí xương khớp.
• Nhà vật lý trị liệu: chuyên gia sức khỏe giúp bệnh nhân cải thiện chức năng khớp.
• Chuyên viên trị liệu: chuyên gia sức khỏe hướng dẫn bệnh nhân cách bảo vệ khớp, hạn chế tối đa sự đau, giúp người bệnh tham gia các hoạt động thường ngày và duy trì năng lượng cho cơ thể.
• Nhà dinh dưỡng học: chuyên gia sức khỏe hướng dẫn người bệnh thực hiện chế độ ăn tốt nhằm cải thiện sức khỏe và duy trì cân nặng.
• Cử nhân điều dưỡng giáo dục:  chuyên môn trong việc hỗ trợ nhằm giúp bệnh nhân hiểu rõ tình trạng sức khỏe của mình và thực hiện theo kế hoạch điều trị được đưa ra.
• Nhà tâm lí học: Chuyên gia giúp đỡ bệnh nhân đối mặt và giải quyết các khó khăn xảy ra trong gia đình và công việc

Bạn có thể làm gì? Tầm quan trọng của việc tự chăm sóc

Mặc dù các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể kê đơn và đề ra các phương pháp điều trị để giúp đỡ bệnh nhân. Tuy nhiên yếu tố quan trọng nhất giúp người bệnh sống tốt phụ thuộc vào chính bản thân họ. Nghiên cứu chỉ ra rằng những bệnh nhân thực hiện việc tự chăm sóc sẽ ít thấy đau và bác sĩ ít phải thăm khám hơn. Họ cũng mức chất lượng của cuộc sống cao hơn. 

Các chương trình tự giám sát nói về: bệnh viêm khớp dạng thấp và hướng điều trị cho căn bệnh này; chế độ tập thể dục và hình thức giải trí; giao tiếp giữa bệnh nhân với người chăm sóc sức khỏe; giải quyết vấn đề. Nghiên cứu về những chương trình này đã chỉ ra rằng chúng có thể giúp người bệnh:

• Hiểu về bệnh tật
• Giảm đau và vẫn duy trì sự chủ động
• Tương tác về mặt vật lý, cảm xúc và tâm thần
• Cảm thấy kiểm soát bệnh tật tốt hơn  tự tin khi thực hiện các chức năng của cơ xương khớp, từ đó đạt được một cuộc sống đầy đủ, chủ động và không lệ thuộc.

Nghiên cứu nào đang được tiến hành đối với bệnh viêm khớp dạng thấp?

Trải qua nhiều thập kỉ gần đây, nghiên cứu đã phát triển rất nhiều trong việc tìm hiểu về hệ miễn dịch, di truyền và sinh học. Nghiên cứu này đã đem lại  kết quả cho nhiều lĩnh vực quan trọng của bệnh viêm khớp dạng thấp. Các nhà khoa học đang nghĩ về viêm khớp dạng thấp theo những cách thú vị mà họ chưa thể tìm ra trước đó.

Di truyền học

Sau nhiều thập kỉ trong quá khứ - Viện Quốc gia về Bệnh Viêm khớp, Cơ xương và Da (NIAMS)- nơi hỗ trợ các nhà khoa học, đã xác định nhiều yếu tố di truyền có liên quan tới một vài cá nhân đang mắc viêm khớp dạng thấp, cũng như những yếu tố khác có liên quan tới mức độ trầm trọng của bệnh. Họ hiểu rằng có nhiều hơn 1 gen có liên quan tới việc người đó có mắc viêm khớp dạng thấp hay không và mức độ bệnh sẽ diễn tiến như nào.

Một nhóm nghiên cứu quốc tế đã xác định được hàng chục điều mới trong gen của loài người có liên quan tới viêm khớp dạng thấp và thấy rằng những điều này đã là mục tiêu của thuốc mà được chấp thuận cho các trường hợp khác. Những phát hiện này gợi ý về các phương pháp điều trị bệnh mới.

Các nhà nghiên cứu đang điều tra về sợi dây kết nối tiềm năng giữa sức khỏe, bệnh tật và toàn bộ hệ gen của vi khuẩn sống trên người, loài mà chiếm toàn bộ dân số trong hệ vi sinh vật ở người. Một nghiên cứu đã tìm ra sự có mặt của một loại vi khuẩn đường ruột đặc biệt tương quan với bệnh viêm khớp dạng thấp ở những bệnh nhân mới được chẩn đoán chưa điều trị. Phát hiện này gợi ý vai trò tiềm năng của vi khuẩn đối với căn bệnh này.

Quá trình bệnh lý

Các nhà nghiên cứu thuộc nội bộ NIAMS đang tìm hiểu về tiền căn tự nhiên của viêm khớp dạng thấp ở trẻ em và người lớn để cố gắng giải thích quá trình bệnh lý cũng như nguyên nhân xuất hiện các triệu chứng và tình trạng chức năng bị ảnh hưởng.

Các nhà điều tra cũng khám phá xem bệnh nhân có viêm khớp dạng thấp thuyên giảm trong khi sử dụng thuốc ức chế yếu tố hoại tử u TNFa có thể vẫn còn thuyên giảm sau khi ngưng dùng các loại thuốc này. Hơn nữa, họ đang cố gắng xác định các yếu tố dự đoán tái phát ở những cá nhân này.

Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu cơ sở phân tử của viêm khớp dạng thấp và làm việc không ngừng để phát triển các xét nghiệm nhằm chẩn đoán bệnh sớm và xác định những bệnh nhân được hưởng lợi ích nhiều nhất từ các phương pháp điều trị đặc biệt.

Liệu pháp mới

Những nhà nghiên cứu tiếp tục xác định các phân tử đóng vai trò trong bệnh viêm khớp dạng thấp, từ đó chúng sẽ là mục tiêu tiềm năng cho các hướng điều trị mới. Việc xác định một phân tử và phát triển một loại thuốc điều trị trúng đích là con đường dài và khó khăn. Thật may mắn, ta đã thành công vượt qua được con đường khó khăn này, các loại thuốc mới xuất hiện đã giúp thuyên giảm rõ rệt các triệu chứng và tổn thương trong viêm khớp dạng thấp.  Các nhà nghiên cứu đang tiếp tục xác định thêm nhiều loại thuốc tiềm năng khác, hi vọng sẽ ít có tác dụng phụ và chữa trị được cho nhiều bệnh nhân hơn.

• Tofacitinib: Tofacitinib, được phê duyệt để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp năm 2012, đến từ một loạt các thuốc mới được phát triển nhắm  tới enzyme Janus kinase. Một thành viên trong họ này là JAK3, được một phòng thí nghiệm thuộc Viện Sức khỏe Quốc gia (NIH) tại NIAMS tìm ra vào những năm đầu 1990 . Những nghiên cứu tiếp theo có hợp tác với NIAMS được thực hiện tại Viện Huyết học, Tim, Phổi Quốc gia chỉ ra đột biến gen JAK3 có thể gây ra suy giảm miễn dịch trầm trọng. Khám phá này đã nảy ra ý tưởng sử dụng thuốc ức chế enzym JAK3 có thể kìm hãm hệ miễn dịch, chống lại phản ứng viêm trong viêm khớp và các bệnh tự miễn khác.
• Viêm khớp: Các nhà nghiên cứu được tài trợ bởi NIAMS đã xác nhận viêm khớp có thể diễn tiến thành viêm khớp dạng thấp, dù sau đó triệu chứng có giảm bớt. Phát hiện này đã giúp các bác sĩ nhận định khi bệnh nhận thực sự thuyên giảm và ngưng điều trị một cách an toàn.

Hi vọng tương lai

Các nhà khoa học đang tạo ra một quá trình khá nhanh trong việc tìm hiểu sự phức tạp của viêm khớp dạng thấp: làm thế nào và tại sao nó phát triển, tại sao có người lại mắc phải nó, có người không mắc, tại sao có người lại mắc phải viêm khớp dạng thấp trầm trọng hơn những người khác. Hiện nay những kết quả đem lại cho phép bệnh nhân mắc bệnh này duy trì được  sự chủ động trong cuộc sống, gia đình và trong công việc hơn là so với 20 năm trước. Những tiến bộ này giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống.